ZALDIAAA

Ekidoen familiako ugaztun pedosidaktilo handia eta gorpuzkera lirainekoa eohippus di izen zientifikoa.

Zaldiak 80 eta 192 cm-koa izan daiteke ujastun da.buztan oso luzea eta hanka fin eta luzeak.

Zaldiak mormalean baserrietan eta mendietan bizi dira batez ere barretokietan.

Nola arrak hala eme edo behoarrak 4-3 urtekin lortzen dute sexu heldutasuna.Behorra moxolaz eriditzen da 11.

Zaldiak hainbat gauzetarako erabiltzen da.garraioarako armadarako eta baita piliciaetarako.

HARTZA

Hartza ursus artors-eko izen zientifikoa duen ugaztun orojalea da.

1´5o m eta 2´95m- ra irits daiteke.675 kg pisatzen du , hala ere, 60 km /h abiadura korrika egin ahal du.Bere hanka sendoekin zuhaitz bat lurrera bota dezake,gainera izugarrizko indarra du.Usaimena bere zentzurik garatuena da: 3 km - ra dagoen hildako animali bat usaindu ahal du

Europan,Asia epelako eta Ipar A merikako basoetan bizi .Gehinetan haitzuloetan.Eukal Herrian oso gutxi geratzen dira 10 baino gutxiago, tontor altuenetan daude.

Denetarik jaten du,baina gehienetan okela eta izokina. Beste batzuetan janaria oso eskas dagoenean , fruituak eta landareen lorak jan behar ditu

Emeak maiatzean eta ekainean altan egoten dira.Bi hilabete egoten dira haurdun. Hiru kume izan ahal ditu .kumeak amarekin urte bat egoten dira amarekin. Ondoren , bakoitzak bere bidea hartzen du helduak izan arte eta beste hartz batzuekin egon arte.

JANIRE.

IZURDEA

Izurdea,azal leuna eta gorputz grisaska duen ugaztun ornoduna da.


Hortz ugari ditu 20-28hortz koniko goialdean eta behe aldeko masai-hezurretan.Bular aldeko hegalek 30-50cm neurtzen dute eta bizkar aldekoa 23cm.Beraien neurria 2-4m da eta 200-500kg pisatzen dute.

Itsaso guztietan bizi dira eta zenbait espezie ur-gezakoak dira.

Izurdeen elikadura arrain pelogikoetan oinarritzen da:sardinak,antxoak,merlenkak,legatzak,berdelak eta antzerako arrainez elikatzen da.

Arrek bi irekigune dituzte.Isatzetik gertuen dagoena,uzkia da,eta bestea,sexu-organoa.Emeek ere bi dituzte,beraiek biak gertuago dituzte.

Izurdeak txikiak direnean ezin dira bere kabuz elikatu,hortaz,amek laguntzen die.Handiak direnean taldean joaten dira janariaren bila.

Onden bitartez komunikatzen dira.Jendearen jostagarri erabiltzen dira(aquarioetan)eta beste zenbait lekutan.Ur-azaletik taldeka doaz salto handiak eginez.

kaixo

LEPAHORIA
Lepaoria kolore iluneko larrua, marroia eta beltzaren artean aldakorra.
Lepoaren azpialdean hori-laranja kolorekoa duen mustelidoen familiako ugaztuna da, orrnoduna eta karniboroa da.
Arrak, 64-79 bitarteko luzeera du eta 1500-2000g bitartean pisatzendu;
Beste alde, emeak 59-73cm du luzeeraz eta 900-1500g bitartea pisatzen du.
Karniboroa izan arren, mikro mamiferos gain, hegazti intsektuz eta fruituz ere elikatzen da.Elikagaien eskuragarritasuna habitata eta urtaroaren araberakoa denez, dieta ere aldakorra izan ohi da. Hala ere, beste animalia batzuek utzitako sarrazkiak ere jaten ditu. Basoetan eta landaredia itxia dagoen inguruneetan bizi den animalia da lepahoria..Ugalketa, normalean,Udako hilabeteetan izaten da, uztaila eta babuztuan.Obulua ernaltzerakoan atzeratu egiten da eta ez da hurrengo urteko lehenengo hilabeteetara arte gertatzen urtarrilean eta otsailean, hain zuzen ere. udaberrian hasieran gertatzen da.Jaio eta sei hilabete aldera umeak eramangaitik bereizi eta bizitza bakartia ekiten dio.
Batzuetan lepahoriak larrua ekiteko erabiltzen da.
15-16 ilabete dituenean bikatearen bila hazten da.

URTXINTXA!!!

URTXINTXA

Urtxintxa zuhaitzetan bizi den eta iletza gorrixka duen esziuridoen familiako ugaztun karraskaria da.

Bere isatsa luzea, berezia eta iletsua da. Belarri

muturretan ile xerlo deigarriak ditu. Ilea gorrixka du buruan eta dortsalean eta sabelean, aldiz, zuriska.

Ia baso mota guztietan bizi daiteke, baina, pagadi,amezti, harizti eta erkameztiak nahiago ditu.

Bere elikagai nagusiak hazi eta fruituak dira: gaztainak, ezkurrak, pinu-haziak eta hainbat sastraka(zuhaitz txikiak).

Animalia hauek 30-35 eguneko ernaldiaren ondoren, lau- zazpi kume txiki munduratzen dituzte.

Txikiak direnean, hau da, begiak itxita dituztenean amaren esnearekin elikatzen dira. Euren kabietan bizi dira sei edo zazpi aste izan arte. Helduak egiten direnean prest daude kabietatik ateratzeko eta kanpoan dagoen mundua esploratzeko.

Karraskari hauek eragiten duten kalte bakarra hau da: hodi eta teilatuetan zikinkeria utzi eta zuloak egiten dituztela.

GAELLE ROCHER

Nor irabazi du ipuinen lehiaketa????

Gaur gurera Leire Aiartzabuena etorrida eta guk June eta Irune(ni) entrebizta txiki bat egingo diogu. Espero dot eroso egotea. Beste barik hasiko gara entrebistakin:

Irune:
- Pozik zaude bertsoen eta ipuinaren saria irabazi duzulako?

Leire:
-Ba, bai ez da lehenengo aldixe, urtero irabazten dot eta aurten be irabazi dot. Je, je, je, je, je, je.

Irune:
-Urduri jarri zinen saria artzerakoan?

Leire:
-Ez, aurten izen da urduri gutxien euki dodan urtie.

Irune:
-Zergatik Bertosa izan da bertsoen izenburua?

Leire:
-Bueno ba, konturatu barik izen zan eta.... Ba, bertsoa jarri naben izenburu baina pentsatzen naben ez zabiela jarriko Bertsoak izenburutzat. Bestelan naturaren alde edo jarriko naben.

Iruen:
-Zer da lehenengo urtea irabazten duzula?

Leire:
-Ez. (pozik)

Irune:
-Zertan gastatuko duzu dirua?

Leire:
-Ba, ez dauz aukera askorik Urriken bakarrik erosi ahal dalako materiala. Ba koadernoak, liburuak eta jolasak erosiko duaz.

Irune:
Bueno ba Leire espero dot minutu hauetan ondo pasa izana. Beste barik agur eta asko gastau.

Txantxangorria

Txantxangorria

Txantxangorria 14-15cm neurtzen dituen eta 15-16 g pisatzen dituen hegazti intsektujalea da.

Animalia honek piku fina du, hegoak berdeak eta 6-7 cm-ko zabalera dute, eta gazteenak hegoak lisuakditu. Begiak beltzak, handiak eta disdiratsuak ditu. Paparra kolore gorrikoa du, hankak finak eta nahiko luzeak ditu.

Basoetan, parkeetan, sotoetan, baratzetan. . . aurki dezakegu txantxangorria. Gehienbat ura dagoen tokian edo zuhaitz eta zuhaizketan topatu ahal dugu animalia hau.

Itsektuak, sisareak, bareak, armiarmak. . . jaten ditu. Elikadura biguna izan behar da, piku fina duelako eta bestela ezingo luke murtxikatu. Neguan frutuak jaten ditu gehienbat.

Gehienez 4-6 arrautz jar ahal ditu eta horietatik 1-2 bizirik geratzen dira bizirik. Gurazoek 14 egun ixan arte zaintzen du, gero bere kabuz bizi behar da.

Neguan, lumak aldatzen zaio. Kabian ia ez dute denborarik pasatzen. Neguan ere kume asko jaiotzen dira eta udan aldiz ez dira ia jaiotzen.

Oso zaila da animalia hau bilurtzea, arrak denbora guztian zuhaitzetan abesten dago gahinera oso ondo abesten du. Guri guztatzen ez zaizkigun intsektuak (eltxoa, armiarma...) berari asko gustatzen zaio eta jan egiten ditu , hori guretzat oso mesedegarria da.

Lataste Sugegorria

LATASTE SUGEGORRIA



Lataste sugegorria, hankarik gabeko narrastien familiako sugegorri haragijalea da.



Animali honek buztan laburra du eta gehienetan zuria edo beltza izaten da. Sugegorriaren luzera 50-60 cm artekoa da normalean, hala eta guztiz 75cm-tara hel daiteke. Ez dago desberdintasun asko emea eta arraren artean, baina tamaina eta koloreak ez dira berdinak. Odol hotzekoa da, horregatik eguzkitan egotea gustokoa du.



Euskal Herrian, Nafarroan bakarrik aurki daiteke, klima mediterraneo hezea, azpiheze eta erdilehorrean egoten da. Harrietan, sastraketan... eskutatzen da. Normalean ez du ibernatzen, baina badaude sugegorri batzuk ibernatzen dutenak.



Narrazti txikiz, intzektuz eta hainbat anfibioz elikatzen da.

Aginik ez duenez, dena irentsi eta hortik ordu batzuetara hezurrak eta animaliaren ile edo lumak ahotik botatzen ditu. Segun eta zer nolako harrapakina jan duen denbora gehiago iraun al du ja barik. Asteak egon al du jan barik.



Bi sasoi daude ugalketarako: udazkeneko sasoia eta udaberrikoa.
Obiparoa da lataste sugegorria, hau da, arraultzetik jaiotzen dira.
Amak lur azpian zartzen ditu 9-13 arraultz gutxi gorabehera eta arraultzetik jaiotzean beren kabuz bizi behar dute haien gurasorik gabe.
Arrisku asko ditu eta horietako bat gizakia da.



Famatuak dira munduan haien pozoinagatik eta gizaki askok beldurra dizkiete.

Sofia Marcos

HONTZ ZURIA

Hontz zuria begi diztiratzuak eta hego luzeak daukan estrigadae familiako hegazti orojalea da.

Begiak urre kolorekoak dira altuera 53tik 65era neurtu ahal du,hegoak 12tik 15era decimetro
neurtu ahal dute.

Ingurune ia guztietan aurkitu genezake normalean 1.500 metrotik beherako altuera dituen
basoetan aurkitzen da gehienbat.

Hegazti hauek ,batez ere,mikrougastunez elikatzen da (saguak,arratoiak,satorrak) .Anfibio(igelak,
apoak ) eta intsektuz elikatzen dira hala ere,hegaztin batzuk ehizatzen dituzte.

Arrautzak bost aste behar dute apurtzeko eta umeak jaiotzeko ,ama hilabete bat egoten da eurekin babesteko. Arrak janaria ekartzen du.

Hontz zuriaren deiak gizakiei ikaratu egin ahal dute. Hegazti hau entzumenaren sentzua oso garatua dute eta hori bere presak erras harrapatzen ditu eta harrapatzen dituenean lepoan pikotazo bat ematen dio eta segidan hiltzen du.

Zer dakizu ardiari buruz ?

ARDIA

Ardia, bobidoen familiako animalia hausnarkaria da, hau da,urdaila hiru edo lau zakutan banatua duen ugaztun apoduna.

Animalia honek ile asko du eta mustur txikia.

Ilea bi koloretakoa izan ahal du, zuria edo beltza. Buztan laburra du eta gehienetan taldeetan egoten da.

Ardia, neguan ibarretako zelaietan egoten da eta artegietan bizi ohi da.

Udaberrian aldiz, larreetan bizi da.

Animalia honen elikadura pentsua eta belarra da, beraz belarjalea da

eta noski , ura edaten du.

Ardia bere heldutasun sexuala urte eta erdiaren artean lortzen du. Emeak udaberrian uzaten ditu umeak. Gutxi gora-behera bat edo bi ume izaten ditu mormalean.

Ardi ama hiltzen denean edota ama urruntzen denean ardikumeak beste ama bat topatzen saiatzen dira.. Ardi amak ostera, ardi umeak babesten ditu hil arte.

Ardiaren ilearekin artilea egiten da, esnearekin berriz, gazta egiten da eta ardi emearen okela erabiltzen da xamurragoa delako baina ardikumearena osetara, dendetan salgai jartzen dute bere okela ezaguna delako.